4. Tiêu chí kỹ thuật

Các tiêu chí thường được dùng để đánh giá chất lượng của phông chữ

Chưa cần tìm hiểu sâu về ký tự pháp, đặc biệt là ký tự pháp vi mô, người đọc phổ thông có thể đọc nội dung và ngay lập tức nhận định được văn bản đó khó đọc hay không hoặc cảm nhận chung chung rằng có hay không một vấn đề gì đó mà họ cảm thấy không ổn với đoạn văn trước mắt. Các cảm quan này được xây dựng dựa trên thói quen tiếp xúc với chữ viết từ nhỏ.

Như đã nói, "ký tự pháp có một nhiệm vụ đơn giản: truyền tải thông tin dưới dạng viết. Không cớ gì ký tự pháp có thể miễn trừ nhiệm vụ này. Một thành phẩm in ấn mà không đọc được là một sản phẩm không mục đích” - Emil Ruder, Typographie: A Manual of Design. Tiêu chí dễ đọc nên luôn luôn là ưu tiên hàng đầu.

Các tiêu chí kỹ thuật để đánh giá chất lượng của phông chữ bao gồm:

• Độ dễ đọc (readability): có/ko. sự thoải mái khi đọc - đọc liền mạch trong thời gian dài. Tiêu chí này thường được xác định rõ hơn bởi các tiêu chí bên dưới.

• Độ dễ nhận diện (legibility): có/ko. độ dễ nhận dạng mặt chữ, dễ phân biệt tạo hình của từng chữ cái với nhau. Tạo hình hiện tại của bảng chữ cái La-tinh đã được tối ưu hóa cho mục đích này: các chữ cái đều khác biệt với nhau tuy nhiên trong một số trường hợp cụ thể, các biến thể khác của một ký tự có thể dễ nhầm với ký tự khác. VD: ở đoạn kích thước nhỏ, chữ a 1 tầng có thể dễ lẫn với chữ o.

  > Yếu tố chi phối: tạo hình chữ, tương phản nét,

• Nhịp đọc (rhythm, flow): từ tốn/nhanh, đều/không đều. Tùy vào mục đích truyền tải thông tin mà lựa chọn nhịp đọc thích hợp.

  >Yếu tố chi phối: tỷ lệ chung (hẹp/bè), tỷ lệ giữa các chữ cái, tạo hình phần dương (serif, vòm chữ, ...), phân bổ trọng lượng/không gian

• Phân bố mảng đều (even texture): đều/không đều, mượt/lỗ chỗ ~ là một yếu tố bổ trợ cho nhịp đọc

  >Yếu tố chi phối: tương phản nét

• Cân bằng thị giác (optical balance): đều/không đều, cấn/không cấn. Xử lý tạo hình chữ để giải quyết các vấn đề mà thiên kiến thị giác tạo ra về tương quan giữa nét ngang - dọc - chéo, thẳng-cong.

  >Yếu tố chí phối: độ dày nét

Ngày nay, dựa vào nhu cầu truyền tải thông tin, có thể chia phông ra làm hai loại:

• Phông tiêu đề (display typeface): thường dùng cho tiêu đề, các nội dung nổi bật nhất, ở kích thước lớn, đọc lướt qua

• Phông văn bản dài (text typeface): thường dùng cho văn bản dài, ở kích thước nhỏ, đọc liên tục

Các tiêu chí được nêu trên đều được áp dụng để đánh giá cả hai loại phông này. Tuy nhiên, tùy từng trường hợp, phông tiêu đề có thể thỏa hiệp các tiêu chí về độ dễ đọc và dễ nhận diện để tăng tính trang trí nhằm trở nên nổi bật hơn.